Aciz Hayat

İyi bir gebelik dönemi geçirmek için iyi bir plan yapmak gerekir. Gebe kalma planınızı hayata geçirirken size düşen bazı görevler var. Aşağıdaki yazıda gebe kalmayı planladığınız andan itibaren dikkat etmeniz gereken noktalar özetlendi:

PREKONSEPSİYONEL VİZİT (gebelik öncesi muayene) KAVRAMI:

İlk yapmanız gereken, gebe kalmadan önce bir doktor kontrolünden geçmektir: bu kontrolün amacı gebelikte, doğumda ya da doğum sonrasında normaldışı durumların ortaya çıkma riskini artıracak "risk faktörlerinin" belirlenmesi ve gebe kalmadan önce tedavi gerektirenlerin tedavi edilmesi (kansızlık, enfeksiyon gibi), gebelik takibini değiştirebilecek özelliklerin belirlenerek gebelikte takip planının çizilmesidir (daha önceden düşük yapmış olmak, dış gebelik geçirmiş olmak, daha önceden ölüdoğum-erken doğum yapmış olmak gibi).

Sürekli olarak kullanmak durumunda olduğunuz ilaçların gebeliğe göre tekrar düzenlenmesi de bu kontrolde ele alınacaktır.

YAŞAM TARZININ TEKRAR GÖZDEN GEÇİRİLMESİ VE GEREKLİ DÜZENLEMELERİN YAPILMASI:

Gebe kalmayı planladığınız andan itibaren sigarayı bırakmalı, sigara içilen ortamlardan uzak kalmalısınız.

Alkol kullanımını tümüyle bırakmalı ve eğer kullanıyorsanız uyuşturucu, sakinleştirici, uyarıcı ilaçlardan vazgeçmelisiniz.

Akne (sivilce) ilaçlarının bazıları (izotretinoin içerikli olanlar) erken gebelik döneminde kullanıldığında gelişmekte olan bebek için ileri derecede sakıncalı olabilir.

Ağrı kesici olarak mümkün olduğunca parasetamol içerikli ilaçları kullanmalısınız.

Düzenli beslenmeye hemen şimdi başlamalısınız.

Başka nedenlerle doktor kontrolüne gittiğiniz her durumda doktorunuzu gebe olabileceğiniz konusunda uyarmalısınız.

Evinizde kedi besliyorsanız ve toksoplazma tetkikleriniz bu hastalığı geçirmediğinizi gösteriyorsa kedinin bakımı esnasında kedinin dışkısıyla temas etmemeye özen göstermelisiniz. Yine ek bir önlem olarak toksoplazmadan korunmak için çiğ et tüketiminden vazgeçmelisiniz.

Sauna, tüplü dalma, bedeni aşırı zorlayıcı sporlar gebe kalmayı planlayanlar için uygun aktiviteler değildir.

İŞ YAŞAMI ŞARTLARININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ

İşyerinde ya da evde bilgisayar kullanan anne adaylarının bebeklerinde normaldışı bir durum ortaya çıkma riskinde bir artma saptanmış değildir. Dahası, bilgisayarlar iyonize edici özellikleri olan herhangi bir radyasyon yaymazlar. Yine de ekstra bir önlem olarak kendi bilgisayarınıza ve odanızdaki bilgisayarlara ekran filtresi taktırarak bilgisayarla çalışmaya devam edebilirsiniz.

Kimyasal maddelerin üretildiği ve/veya açığa çıktığı iş kollarında çalışanlar (boya sanayi gibi) muhtemel riskler için kurum doktorlarına başvurmalı ve gerekirse çalıştıkları bölümü geçici olarak değiştirmelidirler.

İşyerinde radyasyona maruz kalanlar (radyoloji veya radyoterapi kliniklerinde çalışanlar, günboyu güvenlik kontrolü için "x-ray cihazı" adı verilen dedektörlerin yakınında çalışan güvenlik görevlileri gibi) gebeliği planladıkları andan itibaren durumu bağlı bulundukları yetkili kişiye iletmeli ve kurum doktorunun önerisine göre radyasyon yayan ortamdan uzak durmalıdırlar.

BESLENME KONUSUNDA ÖNERİLER

Folik asit karmaşası...

Elimizdeki veriler gebelikten bir ay önce başlanan ve üç ay süreyle devam ettirilen 4 miligram (dikkat: bu yüksek bir dozdur!) folik asit takviyesinin nöral tüp defektli (NTD) doğum yapmış anne adaylarında yeni bir NTD'li bebek doğurma riskini azalttığını göstermektedir.

Bu verilere dayanılarak gebe kalmayı planlayan tüm kadınların gebe kalmadan önce düzenli olarak 0.4 miligram folik asit almaları gerektiği bildirilmiş ve böylece NTD'li doğum önlenmeye çalışılmıştır. 0.4 miligram dengeli bir beslenmeyle kolaylıkla alınabilecek bir miktardır. Bu nedenle çoğu doktor gebelik öncesi dönemde tüm gebelere ek folik asit takviyesi yapılmasının gereksiz olduğunu düşünür

Vitaminsiz kalmış olma nevrozunuz varsa giderin...

Şu ana kadar yapısı saptanmış ve sentetik olarak üretilebilen vitamin sayısının çok az olduğunu unutmayın ve vitamin takviyesi yapmakla vücudunuzun gerek duyduğu tüm maddeleri aldığınız yanılgısına kapılmayın.

Vitaminlerin hepsinden yeterince almak için en güvenli ve en emin yol, dengeli beslenmektir.

Doğru beslenme...

Doğru beslenme=tüm besin gruplarından yeterince alma.

Hangi gıdada ne var?

Kırmızı et, tavuk eti, balık, kuru fasulye, yumurta ve fındık: B vitamini, protein, demir ve çinko kaynağıdır.

Süt, yoğurt ve peynir: protein, kalsiyum, fosfor ve çeşitli vitaminlerin kaynağıdır.

Meyveler: A vitamini, C vitamini, potasyum ve lif kaynağıdır. Lifli beslenmek kabızlık problemi yaşamamanız için önemlidir.

Sebzeler: A vitamini, C vitamini, folik asit, demir ve magnezyum gibi minerallerin kaynağıdır. Yağı düşük ve lif oranı yüksektir.

Ekmek, makarna, pirinç : kompleks karbonhidrat (nişasta) kaynağıdır.

Katı yağlar, sıvı yağlar, tatlılar: kalori dışında fazla bir şey sağlamazlar. Yeterince ve dikkatlice tüketilmelidir.

Demirden zengin besinler: Kadınların çoğunda adet dönemindeki kayıplara bağlı demir eksikliği olduğundan bu besin grubu önemlidir. Et, kuru üzüm, erik, fasulye, soya, ıspanak, buğday demir içeriği zengin besinlerdir. C vitamini içerikli maddeler (turunçgiller, patates ve karnıbahar) demir emilimini artırır.

Folik asit kaynakları: karaciğer, yeşil sebzeler ve baklagiller folik asitten zengin besinlerdir.

Vejetaryenseniz ve özellikle de katı vejetaryenseniz, daha fazla bilgi edinmek için bir doktora danışmalısınız.

PREKONSEPSİYONEL VİZİT

Önceleri gebelikte tıbbi bakım, gebelik başladığı andan itibaren verilmekte ve bu şekilde gebelikle ilgili tüm etkenlerin kontrol edildiği düşünülürdü. Ancak gebelik süreci "anlaşıldıkça" gebelik öncesi dönemin de sağlıklı bir gebelik, doğum ve doğum sonrası için oldukça önemli olduğu ortaya çıktı. Bu yüzden günümüzde anne adaylarına gebe kalmayı planladıklarında doktorlarına başvurmalarını ve genel bir kontrolden geçmelerini öneriyoruz.

Prekonsepsiyonel vizit (gebe kalmadan hemen önceki dönemde doktor kontrolü) adı verdiğimiz bu kontrolde amaç anne adayının gebe kalmadan önce varolan risk faktörlerini belirlemek, bunları azaltma konusunda tıbbi destek ve bilgi vermek ve anne adayının bu risk faktörleri kontrol altına alındıktan sonra gebeliğe başlamasını sağlamaktır.

İlk doktor kontrolünde yapılacak işlemler

Genel anamnez ve muayene

Yöneltilen ayrıntılı sorularla gebeliği olumsuz etkileyebilecek kronik hastalıkların (hipertansiyon, diabet, epilepsi gibi), jinekolojik hastalıkların (miyom, over kisti, enfeksiyonlar gibi), önceki gebeliklere ait durumların (düşük, anomalili doğum, önceki gebeliklerde yaşanan normaldışı durumlar), beslenme alışkanlıklarının, yaşam tarzının (sigara kullanımı, alkol ve diğer maddelerin kullanımı, çalışma hayatı, uyku ve dinlenme alışkanlıkları, egzersiz alışkanlıkları) ortaya çıkarılması. Anne ve baba adayında yaşa veya kalıtıma bağlı risk faktörlerinin ortaya çıkarılması

Jinekolojik muayene ile risk teşkil edebilecek enfeksiyon, kitle (over kisti, miyom gibi) gibi durumların ortaya çıkarılması, genel muayene ile gebelikte risk teşkil edebilecek durumların ortaya çıkarılması (organlarda işlev bozuklukları, kilo özellikleri, genel bedensel özellikler)

Son bir yıl içinde alınmadıysa Papsmear alınması

Gerektiğinde anne adayının, hastalığıyla ilgili branş doktoru ile konsulte edilmesi

Gerekli durumlarda genetik danışmanlık hizmeti verilmesi

Tansiyon ölçümü

Laboratuar incelemeleri

Hiçbir şikayeti olmayan ve anamnez ve muayene bulgularına göre risk faktörü taşımayan anne adaylarında tam kan, tam idrar, (idrar kültürü), bilmiyorlarsa anne ve baba adayının kan grupları, toksoplazma paraziti ve rubella (kızamıkçık) virüsü enfeksiyonlarının önceden geçirilip geçirilmediğinin araştırılması. Açlık kan şekeri ölçümü*, böbrek işlevlerini değerlendirmek için kanda BUN ve kreatinin seviyelerinin ölçümü, tiroid bezinin işleyişinin değerlendirilmesi amacıyla TSH ölçümü**.

*Açlık kan şekeri anne adayının şeker metabolizmasının değerlendirilmesi amacıyla en az 12 saatlik bir açlık süresi sonunda yapılır. Amacı aşikar diabet (şeker hastalığı) aramaktır.

**Tiroid bezinin "aşırı" ya da "az" çalışması durumunda gebelikle ilgili bazı normaldışı durumların (düşük gibi) ortaya çıkma riski artar. Tek bir TSH ölçümü tiroid bezinin işlevleri hakkında ayrıntılı bilgiler verir.

Belli bir şikayeti olan ve/veya anamnez ve muayene bulgularına göre risk faktörü belirlenen anne adaylarında diğer incelemeler (ileri tiroid fonksiyon testleri, kalple ilgili ileri incelemeler gibi).

Kilo ölçümü ve kilo ile boy arasındaki ilişkinin belirlenmesi.

Jinekolojik ultrasonografi

Tedavi

Muayenede saptanan tedavi gerektirir durumlar için uygun tedavi verilmesi (kansızlık, idrar yolu enfeksiyonları gibi).

Diabet hastaları için kan şekerinin gebelik başlamadan çok öncesinden itibaren normal sınırlara çekilmesi bu anne adaylarının bebeklerinde anomali ortaya çıkma riskini belirgin şekilde azaltır.

Aşılar: Hepatit B aşılarına başlanması, rubella aşısı uygulanması, tetanoz aşısı

Rubella (kızamıkçık) aşısı daha önce kızamıkçık geçirmediği belirlenen anne adaylarına uygulanır. Aşı, canlı aşı olduğundan anne adayının bu uygulama sonrası en az üç ay gebe kalmaması ve bu süre sonunda tercihan kanda bağışıklık oluşup oluşmadığının araştırılması önerilir.

Tetanoz aşısı gebeliğin üçüncü ayından sonra da uygulanabilir.

Vitaminler: Herhangi bir kronik hastalığı olmayan, beslenmesi anormallik arzetmeyen anne adaylarının gebelik öncesi vitamin desteğine ihtiyacı yoktur.

Daha önceden nöral tüp defektli bebek doğurmuş olan anne adaylarında ise yeni gebelikte bu durumun tekrarlamasını engellemek için planlanan gebelikten bir ay önce başlanarak üç ay boyunca günde 4 miligram folik asit kullanımı uygundur. Vitaminlerin de "ilaç" grubunda yeraldığı ve gerekli görülmekdikçe kullanılmaması gerektiği unutulmamalıdır.